Onze regio oriënteert zich op de mogelijkheden om meer en beter samen te werken op het gebied van grensoverschrijdende energie(transitie). Zijn er al initiatieven genomen met betrekking tot grensoverschrijdende energietransitie? Welke kansen liggen er om grensoverschrijdende samenwerking op dit gebied te bevorderen?
Antwoord in het kort
Ja, in een aantal lopende onderzoeksprojecten wordt momenteel al samengewerkt op het gebied van energietransitie. Er wordt samengewerkt door verschillende partijen langs de grenzen, o.a. kennisinstellingen, Euregio’s en provincies. Wanneer (decentrale) organisaties overwegen om een grensoverschrijdende samenwerking aan te gaan, kunnen zij bijvoorbeeld kijken naar passende subsidiemogelijkheden. U kunt hier in deze praktijkvraag meer informatie over vinden.
Europa: waar naartoe met energie?
De Europese Unie wil minder afhankelijk zijn van externe energieleveranciers en een toonaangevende rol spelen op het gebied van energietechnologie en –innovatie. Zo staat ook (decentraal) Nederland voor de opgave een transitie naar een duurzamere energievoorziening te realiseren. In de praktijk zijn er meerdere voorbeelden te vinden.
Kansen en subsidiemogelijkheden
De EU biedt diverse mogelijkheden voor grensoverschrijdende projecten om een subsidie te verkrijgen. Voor deze diverse subsidies is het vaak juist de bedoeling dat diverse lidstaten samenwerken aan een project. Hieronder kunt u enkele subsidieprogramma’s vinden.
INTERREG
Ter ondersteuning van grensoverschrijdende samenwerkingsverbanden heeft de EU al in een ver verleden het subsidieprogramma INTERREG in het leven geroepen. Het INTERREG subsidie-instrument is een veelgebruikt instrument om grensoverschrijdende kennisontwikkeling financieel te ondersteunen. Het specifieke programma INTERREG V-A is van start gegaan in 2015 en loopt tot en met 2020. Met dit programma wordt in de gehele Duits-Nederlandse grensregio circa € 440 miljoen geïnvesteerd. Aan de Vlaams-Nederlandse grens wordt € 152 miljoen geïnvesteerd. 20% hiervan is bestemd voor projecten omtrent energie en milieu. Energie-efficiënte en hernieuwbare energie zijn hierbij als prioriteiten aangewezen. Verschillende Euregio’s mochten reeds dergelijke subsidies toekennen afgelopen periode op bijvoorbeeld de thema’s economie, technologie & innovatie, regionale ontwikkeling en integratie & samenleving.
Horizon 2020
Horizon 2020 is het programma van de Europese Commissie om onderzoek en innovatie te stimuleren binnen de EU. Binnen dit programma is de energietransitie één van de maatschappelijke uitdagingen Het betreft voornamelijk grootschalige Europese onderzoeksprojecten. Hierbij zijn soms partners uit de grensregio betrokken, maar de focus ligt nadrukkelijk op grotere geografische schaal. Horizon 2020 loopt sinds 1 januari 2014 met een totaalbudget van ongeveer € 80 miljard voor de periode 2014-2020. Met Horizon 2020 wil de EU het concurrerend vermogen van Europa vergroten door wetenschap en innovatie te stimuleren. Uit de werkpraktijk van Team Europa van de VNG komt naar voren dat gemeenten hier nauwelijks aanspraak op maken.
Struikelblokken
Er blijken diverse struikelblokken bij (het aangaan van) grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van energie te zijn. In het rapport ‘grensoverschrijdende samenwerking in de energietransitie’ zijn een aantal hiervan nader uitgewerkt. Hieruit blijkt bijvoorbeeld dat het lastig is voor regionale instanties om de juiste partners te vinden. Andere struikelblokken die worden benoemd, zijn culturele, juridische en subsidie technische verschillen. Verder kan een gebrek aan financiële middelen innovatie en realisatie belemmeren. Het kan bovendien voorkomen dat verschillen in beleid en wetgeving technologische samenwerking belemmeren.
Op dit moment blijkt de coördinatie van grensoverschrijdende activiteiten op energie beperkt. Er bestaat weinig synergie en afstemming tussen verschillende initiatieven. Veel informatie is slechts beschikbaar in één taal en moeilijk toegankelijk voor partijen aan de andere kant van de grens. Inherent aan samenwerkingsprojecten is bovendien dat ze eindig zijn, waardoor veel kennis verloren gaat. Doordat grensoverschrijdend opgedane kennis niet geborgd wordt, komt het voor dat bij projecten het wiel steeds opnieuw uitgevonden wordt.
Uit het onderzoek blijkt ook dat de wens er is om samen te werken. Ondersteuning is nog nodig bij het faciliteren van kennismaking, initiëren en faciliteren van projecten, financieren van grensoverschrijdende samenwerking en ondersteuning bij juridische en culturele verschillen.
Energie-samenwerking tussen Nederland-Duitsland
Er worden in het rapport ‘grensoverschrijdende samenwerking in de energietransitie’ verschillende argumenten gegeven waarom Nederlandse organisaties met Duitsland (willen) samenwerken: Diverse geïnterviewde partijen zien Duitsland als het land dat voorop loopt in het benutten van duurzame energiebronnen. In Nederland blijken ook kansen voor Duitse bedrijven te liggen. Diverse Duitse organisaties benoemen dat Nederlanders vrijer denken en creatiever zijn, wat leidt tot vele innovatieve ontwikkelingen en start-ups.
Een greep uit de praktijk:
Huidig initiatief Ems
De Nederlandse gemeente Emmen en de Duitse gemeente Haren (Ems) onderzoeken vormen van samenwerking op het gebied van duurzame energie in de grensregio. Het doel is om hier -op termijn- een zelfvoorzienende energieregio te realiseren waar lokaal geproduceerde energie ook lokaal wordt gebruikt.
Een intelligent systeem van energie-uitwisseling (smart grid) moet ervoor zorgen dat vraag en aanbod van de verschillende energiebronnen op elkaar worden afgestemd. De grensoverschrijdende samenwerking maakt het project uniek en voegt een extra dimensie toe. Energienetwerken op elkaar laten aansluiten is niet eenvoudig, nog afgezien van alle wet- en regelgeving in beide landen. Om dit goed in kaart te brengen, wordt gedacht aan een proeftuin of een pilot-project. Mogelijkheden zijn een grensoverschrijdend warmtenet of een gezamenlijk, grensoverschrijdend bedrijventerrein.
Sensor city
Eerder dit jaar werd tijdens de conferentie ‘Energie zonder grenzen’ een grensoverschrijdende intentieverklaring ondertekend door de Noord-Nederlandse provincies en de Duitse deelstaat Niedersachsen om de samenwerking op het gebied van duurzaamheid te versterken. Bijvoorbeeld het project e-Intelligence (Assen): dit is een innovatief project waarin thema’s als energie, duurzaamheid en mobiliteit samenkomen om het energieverbruik in de wijk te verminderen. Sensor City is een proeftuin waar op de werkelijke schaal van de stad nieuwe producten en diensten kunnen worden getest. Dit kan vervolgens dan door een andere decentrale overheid worden opgepakt.
Assen en Sensor City bieden een glasvezelnetwerk met daaraan vaste en mobiele sensoren voor real time data meting en regeling gekoppeld. Het is een unieke testfaciliteit die al diverse sensorsysteem applicaties en noviteiten heeft opgeleverd voor nationale en internationale overheden en zakenpartners.
Energy Valley
Stichting Energy Valley houdt zich al een tijd actief bezig met de energietransitie in samenwerking met Duitsland. Bedrijven, kennisinstellingen en overheden werken daarbij samen aan een breed programma met investeringen in nieuwe infrastructuur, kenniscentra en innovatieve energiesystemen.
Energie ohne grenzen
Het INTERREG A project ‘Energie ohne grenzen/Energie zonder grenzen’ van de Duitse steden Geldern, Straelen, gemeenten Peel en Maas en Venray en regio Venlo richt zich op de duurzame energievoorziening in het Duits-Nederlandse grensgebied. Het gaat om het bestaande potentieel voor hernieuwbare energie, maar ook over de concrete stappen om kansen op dit gebied te exploiteren en te bevorderen.
Verschillende opties voor de exploitatie van hernieuwbare energiebronnen werden onderzocht. Deze analyse vormt de basis voor een heroverweging van de energievoorziening – aan beide zijden van de grens. Naast een studie zijn er drie proefprojecten uitgevoerd in Geldern, Venray en Peel en Maas.
Meer informatie
Klimaat en energie, Europa decentraal
Grensoverschrijdende samenwerking, Europa decentraal
Meer weten over dit onderwerp?
Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal: