Onze gemeente wil de luchtkwaliteit in de stad verbeteren en loopt nu tegen barrières aan. Onlangs las ik iets over het partnerschap luchtkwaliteit in relatie met het EU voorzitterschap. Wat houdt dit partnerschap luchtkwaliteit precies in en wat gaan gemeenten in Nederland hiervan merken?
Antwoord in het kort
Partnerschappen vormen een onderdeel van het Pact van Amsterdam, dat op 30 mei 2016 tijdens de informele ministeriële bijeenkomst over stedelijke ontwikkeling zal worden gesloten. De komende drie jaar zullen twaalf partnerschappen met verschillende geprioriteerde thema’s aan de slag gaan om een actieplan op te stellen. Eén van de twaalf partnerschappen betreft het partnerschap luchtkwaliteit. Dit heeft als doel het verbeteren van de luchtkwaliteit in steden in Europa. De doelstelling van dit partnerschap is dat voor steden in Europa, dus ook Nederlandse gemeenten, concrete aanbevelingen gedaan zullen worden die steden kunnen gebruiken in de verbetering van de luchtkwaliteit.
Wat zijn partnerschappen?
Op 21 oktober 2015 hebben de Europese Commissie en de lidstaten in Luxemburg de thema’s van de Urban Agenda vastgesteld. Nederland richt zich tijdens het Europese voorzitterschap op de verdere uitvoering van de Urban Agenda en het traject van Better Regulation. In het kader van de realisatie van de EU Urban Agenda zal het Pact van Amsterdam worden gesloten. Eén van de elementen van het Pact van Amsterdam is het creëren van thematische partnerschappen. In deze partnerschappen werken de vertegenwoordigers van Europese regio’s, steden, lidstaten, de Europese Commissie en andere stakeholders samen om de stedelijke dimensie op het relevante Europese politieke niveau te vergroten.
De doelstellingen in onder andere de EU Urban Agenda en bijvoorbeeld ook de Europa 2020-strategie kunnen niet behaald worden zonder actieve betrokkenheid van steden en stedelijke gebieden. Achtergrond bij dit belang van stedelijke betrokkenheid (en dus partnerschappen) in de uitwerking van genoemde Europese doelstellingen is onder andere het feit dat een groot deel van de Europese bevolking in steden woont. Op dit moment is dat 66% van de Europese populatie en in 2050 naar verwachting zelfs 80%.
Vier partnerschappen zijn al van start gegaan:
- Luchtkwaliteit (gecoördineerd door het ministerie van Infrastructuur en Milieu van Nederland)
- Huisvesting (gecoördineerd door de ministry of Transport, Construction and Regional Development van Slowakije)
- Inclusie van migranten en vluchtelingen (gecoördineerd door de gemeente Amsterdam)
- Armoede in de stad (gecoördineerd door Federal Urban Policy van België en Commissariat General a L’egalité des Territoires van Frankrijk)
De partnerschappen formuleren en onderzoeken de meest prangende zaken met betrekking tot de specifieke thema’s. Elk partnerschap onderzoekt de volgende elementen:
(1) betere regelgeving;
(2) beter gebruik van financiële instrumenten; en
(3) betere kennisuitwisseling.
Het onderzoek van de partnerschappen loopt over een periode van drie jaar en wordt in drie fases doorlopen: de verkennende fase, de actie fase en de evaluatie fase.
Partnerschap luchtkwaliteit
Één van de thema’s van de Urban Agenda is luchtkwaliteit. Dit partnerschap is, onder leiding van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, eind 2015 van start gegaan. De volgende partijen maken onderdeel uit van dit partnerschap: London, Helsinki, Milaan, Utrecht, Constanta, Nederland, Kroatië, EC (DG Regio, Energy, Research, Agriculture, Growth, Move, Environment, JRC), Eurocities, Duisburg (representeert Consortium Clean Air Ruhr Area), HEAL, URBACT.
Wat is het doel van het partnerschap luchtkwaliteit?
Er zijn al drie bijeenkomsten binnen het partnerschap luchtkwaliteit geweest. Naar aanleiding van deze bijeenkomsten zijn de doelen van het partnerschap geformuleerd:
- Identificeren van regelgeving die niet (voldoende) aansluit bij de praktijk van het verbeteren van de luchtkwaliteit en het identificeren van financieringsmogelijkheden.
- Verbeteren van beleidsmogelijkheden om de luchtkwaliteit in steden te verbeteren.
- Luchtkwaliteit en ‘de gezonde stad’ hoger op de EU agenda krijgen als onderdeel van de Urban Agenda.
- Uitwisselen van kennis en best practices.
Om deze doelen te kunnen bereiken heeft het partnerschap vier actiepunten benoemd om de verschillende fases te doorlopen. Voor ieder actiepunt wijst het partnerschap één of twee van de partners aan als coördinator. Voor het eerste jaar zijn in ieder geval de volgende doelen geformuleerd:
- Stap 1: situatie per stad modelleren. Onderzocht moet worden wat de belangrijkste bronnen zijn van luchtvervuiling. Daarnaast worden ook de meest kosteneffectieve maatregelen om luchtkwaliteit te verbeteren in kaart gebracht.
- Stap 2: in kaart brengen van regelgeving en financiering. Het partnerschap onderzoekt Europese regelgeving die de verbetering van de luchtkwaliteit kan belemmeren. En indien mogelijk, wordt ook nationale en regionale regelgeving van de partners onderzocht.
- Stap 3: aanbevelingen voor best practices met betrekking tot luchtkwaliteit. Voor deze stap worden de verzamelde gegevens uit stap 1 en 2 gebruikt en worden, indien mogelijk, aanvullende best practices toegevoegd vanuit literatuur of inbreng van partijen buiten het partnership.
- Stap 4: een guideline opstellen die gebruikt kan worden voor het opstellen van een actieplan voor stedelijke luchtkwaliteit. En naast een guideline wordt aan het eind van het partnerschap ook een rapport opgeleverd met aanbevelingen over regelgeving omtrent luchtkwaliteit.
Het partnerschap heeft tot doel het actieplan en de resultaten uit de verschillende acties publiek te delen. Er wordt momenteel nog nagedacht over een goede methode om deze informatie te delen. Updates over de vorderingen van het partnership zijn voorlopig te vinden op http://urbanagenda.nl/partnerships/air-quality/.
Waar zijn de Europese regels omtrent luchtkwaliteit vastgelegd?
In 2008 is richtlijn 2008/50/EG betreffende de luchtkwaliteit en schonere lucht voor Europa vastgesteld. Deze richtlijn is in Nederland geïmplementeerd in de Wet milieubeheer (Wm). Daarnaast is ook de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) van toepassing op luchtkwaliteit in Nederland. Verder kennen we in Nederland het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Met dit programma laat Nederland zien hoe zij de grenswaarden voor onder andere stikstofdioxide (NO2) en fijnstof (PM10), die door de Europese Unie zijn vastgesteld, gaat realiseren.
Vervolg
Het partnerschap werkt momenteel aan het finaliseren van het actieplan en een voor de uitvoering ervan bijbehorende tijdsplanning. Op 30 mei aanstaande, tijdens de informele ministeriële bijeenkomst over stedelijke ontwikkeling, waar het ‘Pact van Amsterdam’ wordt gesloten, wordt ook het actieplan van het partnerschap luchtkwaliteit gepresenteerd. In het vervolg daarop komt het partnerschap om de zes maanden bij elkaar om verder uitvoering te geven aan het actieplan, dat over drie jaar gerealiseerd moet zijn.
Door:
Madeleine Broersen, Europa decentraal
Meer informatie:
De Urban Agenda, Europa decentraal
Urban Agenda
Partnerschappen
Pact van Amsterdam
Nederlands EU-voorzitterschap 2016
Meer weten over dit onderwerp?
Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal: