Onze gemeente heeft veel te maken met grensarbeiders. Bestaat er Europese wet-en regelgeving waarin is vastgelegd hoe sociale zekerheid bij grensoverschrijdende arbeid is geregeld?
Antwoord in het kort
Ja, er bestaat Europese regelgeving omtrent sociale zekerheid. Het is belangrijk om te weten in welk land de werknemer verzekerd is. Bij grensoverschrijdende samenwerking wordt dit bepaald door criteria uit de Europese verordening nr. 883/2004 betreffende de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels. Hierdoor wordt voorkomen dat de werknemer niet of juist dubbel verzekerd is. Ingevolge artikel 11 tot en met 15 uit de verordening is een werknemer uit de grensstreek onderworpen aan het stelsel van sociale zekerheid van het land waarin hij gecontracteerd is. Wanneer uw gemeente, of andere werkgevers binnen uw gemeente, dus grensarbeiders in dienst heeft, moeten deze werknemers alle premies voor de sociale verzekeringen in Nederland betalen. De bepalingen omtrent sociale verzekeringen moeten op grond van het Nederlands recht in acht genomen worden.
Sociale zekerheid in Europa
Lidstaten hebben de exclusieve bevoegdheid in de EU wanneer het gaat om de inrichting van de sociale zekerheid. Desalniettemin zijn er wel Europese regels opgesteld die ervoor moeten zorgen dat de socialezekerheidsstelsels van de verschillende lidstaten beter op elkaar aansluiten. Hierdoor vormen zij minder belemmeringen voor het verrichten van grensoverschrijdende arbeid. De specifieke kenmerken van alle socialezekerheidsstelsels per land zijn meegenomen bij het opstellen van deze regels, zo stelt de Commissie.
Verordeningen m.b.t. toepassing van sociale zekerheidsbepalingen
Met ingang van 1 mei 2010 is de Verordening (EEG) nr. 1408/71 betreffende de toepassing van de sociale zekerheidsregelingen vervangen door de Verordening (EG) nr. 883/2004 betreffende de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels (de zogenoemde basisverordening). Daarnaast is later Verordening (EG) nr. 987/2009 vastgesteld, die de toepassing van Verordening 883/2004 nader regelt (de zogenoemde toepassingsverordening).
De bovenstaande verordeningen zijn ook van toepassing op mensen die zich niet actief op de arbeidsmarkt begeven (zogenoemde niet-actieven) die in één van de lidstaten van de EU wonen, maar op wie de socialezekerheidswetgeving van één of meer lidstaten van toepassing is. Denk hierbij aan, werklozen of arbeidsongeschikten.
De basisverordening
De basisverordening ziet toe op een viertal belangrijke aspecten. Allereerst is het van belang dat er sprake is van gelijke behandeling tussen onderdanen van de lidstaten. Ook wordt de toepasselijke wetgeving aangegeven en is er voorzien in het synchroniseren van de tijdvakken die in verschillende lidstaten gelden om zo overlap te voorkomen. Bijvoorbeeld de overlap die plaats kan vinden met betrekking tot het uitbetalen van uitkeringen. Daarnaast is er in de basisverordening geregeld hoe de export van uitkeringen naar ander lidstaten dient te verlopen.
Het werklandbeginsel
De aanwijsregels in de basisverordening (Verordening betreffende de coördinatie van de socialenzekerheidsstelsels) bepalen welke socialezekerheidswetgeving van een EU lidstaat op een werknemer van toepassing is, indien sprake is van grensoverschrijdende arbeid. Volgens deze bepalingen is het uitgangspunt dat de wetgeving van slechts één lidstaat tegelijk van toepassing mag zijn. Hierdoor wordt dubbele premieheffing in zowel de lidstaat van arbeid als in de lidstaat van bewoning voorkomen. Ook wordt voorkomen dat een werknemer geheel niet verzekerd is onder een sociaal verzekeringsstelsel.
Het uitgangspunt is dat de verzekering in beginsel in het werkland plaatsvindt. Dit houdt in dat het EU-land waar de werkzaamheden door een werknemer feitelijk worden verricht, het land is waar die persoon sociaal verzekerd is. Hier draagt hij dus ook de premies af. Dit ongeacht of de werkgever daar ook gevestigd is.
Nuance werklandbeginsel
Een werknemer met één werkgever is in zijn woonland verzekerd als hij daar een substantieel gedeelte van zijn werkzaamheden feitelijk uitvoert. Werknemers die niet of minder dan een substantieel gedeelte in hun woonland werken, zijn sociaal verzekerd in het land waarin de werkgever zijn zetel of domicilie heeft.
Uitzonderingen op werklandbeginsel, bijvoorbeeld detachering
Een uitzondering op het algemene werklandbeginsel is er bijvoorbeeld in het geval van detachering. Bij grensoverschrijdende detachering blijft, als aan alle onderstaande voorwaarden uit de verordening is voldaan, de wetgeving van het uitzendende land van toepassing op de werknemer.
- De werknemer is direct vóór de detachering in zijn woonland al sociaal verzekerd.
- De werkgever detacheert de werknemer niet als vervanger van een eerder gedetacheerde werknemer.
- De detachering duurt maximaal 24 maanden.
- De werkzaamheden vinden plaats voor rekening van de werkgever.
- Er moet een gezagsverhouding bestaan tussen de werkgever en de werknemer.
- De onderneming waar de werknemer is gedetacheerd, stelt de werknemer niet ter beschikking van een andere onderneming (doorlenen).
Als de detachering naar verwachting niet langer duurt dan 24 maanden, blijft de werknemer in zijn woonland verzekerd voor de sociale verzekeringen. Hij kan dan in zijn woonland een zogenaamde A1/E101-verklaring aanvragen. Hierin staat dat de socialeverzekeringswetgeving van dat land voor hem blijft gelden. In Nederland hoeven dan geen premies sociale verzekeringen houden of betaald te worden.
Werkzaamheden voor zelfde werkgever in meerdere lidstaten of voor meerdere werkgevers
Als een werknemer voor éénzelfde werkgever in twee EU-landen feitelijk werkzaam is, en één van die landen het woonland is, dan is die werknemer verzekerd in zijn woonland. Het is dan wel vereist dat in het woonland een substantieel gedeelte van de werkzaamheden worden uitgevoerd.
Ook als een persoon (afwisselend of gelijktijdig) voor twee of meer werkgevers in verschillende EU-lidstaten werkt (dit kunnen het woonland en een andere EU lidstaat zijn, maar ook twee EU lidstaten buiten het woonland), geldt dat het woonland het sociale verzekeringsland is.
Een praktisch voorbeeld: Ziektekostenverzekering
Iedere werknemer in Nederland is wettelijk verplicht sociaal verzekerd. Iedereen die ouder dan 18 jaar is, moet zelf sociaal verzekerd zijn en daarvoor premies betalen. Voor grensarbeiders betekent dit dat zij hiervoor in Nederland verzekerd dienen te zijn ingevolge de verordening. Met een formulier dat wordt afgegeven door de zorgverzekeraar kunnen grensarbeiders niet alleen gebruik maken van de Nederlandse zorg, maar ook van de Duitse of Belgische zorg.
Door:
Paul Zondag, Europa decentraal
Meer informatie:
Grensoverschrijdende samenwerking, Europa decentraal
Actieteam economie en arbeid, Europa decentraal
Grensinfopunt, Rijksoverheid
Europese socialezekerheidsverordeningen, Belastingdienst
Meer weten over dit onderwerp?
Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal: