Europees recht en beleid

Laatste update: 4 september 2023

Contact:


Europees beleid voor 5G

Bevordering uitrol 5G

De EU zet in op een gecoördineerde aanpak voor de uitrol van 5G in Europa. De Europese Commissie publiceerde daarom in 2016 een actieplan voor de ontwikkeling van 5G. Hierin staat dat de uitrol van 5G in grote stedelijke gebieden moet worden bevorderd en dat de spectrumbanden beschikbaar moeten worden gesteld voor 5G. De Commissie stelde dat in 2020 moet worden gestart met de uitrol van het 5G-netwerk in Europa. In 2022 blijkt uit onderzoek van de Europese Rekenkamer echter dat de uitrol van 5G-internet in Europa aanzienlijk vertraagd is. Volgens de doelstelling moeten de 27 lidstaten in 2025 5G hebben in alle stedelijke gebieden en op alle belangrijke transportroutes. Tegen 2030 zou er dan in de hele EU dekking met 5G moeten zijn. Op het huidige tempo gaat het echter niet lukken. De Europese Rekenkamer dringt aan dat er dringend een impuls nodig is om de plannen te realiseren en economische groei en versterking van het concurrentievermogen te stimuleren.

5G Toolbox Cyberveiligheidsrisico’s

In januari 2020 presenteerde de Commissie een 5G-Toolbox met gemeenschappelijke maatregelen over de Europese aanpak. Met deze maatregelen moeten de belangrijkste cyberveiligheidsrisico’s van 5G-netwerken kunnen worden beperkt. Verder biedt de Toolbox richtsnoeren voor maatregelen waar op nationaal en Europees niveau over moet worden nagedacht bij het beperken van de risico’s van 5G. De uitrol en werking van 5G-netwerken is een nationale kwestie, maar deze 5G-Toolbox geeft lidstaten richtsnoeren in het proces van de uitrol van 5G.

Europese Telecomcode

In 2018 heeft de EU vier richtlijnen samengevoegd tot de ‘Europese Telecomcode’ (Richtlijn 2018/1972). Deze richtlijn bevat regels en doelstellingen voor de regulering van de telecomsector. In de richtlijn zijn maatregelen uiteengezet om de invoering van netwerken met zeer hoge capaciteit in de EU te stimuleren. Daarnaast bevat de richtlijn nieuwe spectrumregels voor mobiele connectiviteit en 5G. Ook regels ter bescherming van eindgebruikers zijn in de richtlijn vastgelegd.

Stand van zaken

De Europese Telecomrichtlijn moest op 21 december 2020 in nationale wetgeving zijn geïmplementeerd. De Commissie heeft in februari 2021 laten weten een inbreukprocedure te starten tegen 24 lidstaten voor het niet omzetten van de nieuwe EU-telecomregels. Dit was inclusief Nederland. Inmiddels heeft Nederland de nieuwe Telecommunicatiewet aangenomen. Deze is sinds 1 juli 2021 in werking getreden en bevat regels uit de Europese Telecomrichtlijn.

Nederlands beleid voor 5G

De lidstaten zijn verantwoordelijk voor zowel het beheren van de verdeling van het radiospectrum als voor de toewijzing van de radiospectrum licenties. Er is in Nederland geen specifieke wetgeving die de introductie van 5G regelt, maar in de Telecommunicatiewet staan wel regels over het frequentiebeleid en het delen van antenne-opstelpunten. Deze aspecten zijn nodig voor de uitrol van 5G. Daarnaast heeft de overheid digitale connectiviteit een prioriteit gemaakt. Dat staat in het Actieplan Digitale Connectiviteit.Al sinds het ontstaan van 5G zijn er mensen die vrezen voor schadelijke effecten op hun gezondheid. De World Health Organisation doet op dit moment onderzoek naar de gezondheidseffecten van 5G-frequenties. De uitkomst van dit onderzoek wordt ergens in 2022 verwacht. Toch zijn er mensen die nu al bezwaar maken tegen het oprichten van een antennemast. Hierbij rees de vraag of er een beroep kon worden gedaan op het voorzorgsbeginsel. Europa decentraal heeft een praktijkvraag gepubliceerd waarin antwoord wordt gegeven op deze vraag.

Hoe werkt de uitrol van 5G?

De uitrol van 5G-netwerken is sterk afhankelijk van de toegang tot het radiospectrum. Dat is de basis van draadloze technologieën. Het aantal aangesloten apparaten en het gebruik ervan moet in heel Europa worden geharmoniseerd om grensoverschrijdend internetgebruik mogelijk te maken. Dit moet dan ook in Europees verband worden afgesproken. Lidstaten coördineren het gebruik van het radiospectrum door het uitvoeren van uitvoeringsbesluiten van de Commissie. Hier vindt u een voorbeeld van zo’n uitvoeringsbesluit. Op deze manier kan een geharmoniseerde spectrumtoewijzing van radiofrequenties plaatsvinden in de hele EU.

Hoe worden de radiofrequenties verdeeld?

Radiofrequenties houden niet op bij de grens. Daarom moeten er afspraken worden gemaakt over de verdeling hiervan. De Radiospectrumbeschikking 676/2002/EG geeft kaders voor maatregelen die de lidstaten moeten uitvoeren. Daarnaast moeten lidstaten frequenties beschikbaar stellen voor aanbieders van 5G. Dit wordt via Europese afspraken gedaan. Er zijn voor aanbieders van netwerkverbindingen wel eisen. Zo moet op 98% van de oppervlakte van elke gemeente in de toekomst een goede netwerkverbinding zijn en gelden er minimale internetsnelheden van een mobiel netwerk.

Voor de overgang naar een 5G-netwerk is het nodig om de dichtheid van het aantal netwerkpunten te verhogen. Om dit te bereiken moeten overheidsinstanties in bepaalde gevallen toestemming geven aan telecompartijen tot publieke infrastructuur om antenne-installaties te plaatsen. Small cells zullen waarschijnlijk vaak gebruikt worden in publieke ruimten.

Wat zijn small cells?

Small cells zijn kleine antennes met een bereik tussen een aantal tientallen tot honderden meters. Europese regels voor het gebruik van small cells zijn opgenomen in Uitvoeringsbesluit (EU) 2020/1070Small cells kunnen zowel in binnen- en buitenruimten worden geplaatst, om op drukbezochte plekken extra dekking te bieden. Denk hierbij aan een bushokje in een stadscentrum of aan een paal in een voetbalstadion.

Wat betekent de uitrol van 5G voor mijn gemeente, provincie of waterschap?

Vergunning antenne 5G netwerk

Netwerkaanbieders hebben te maken met gemeentelijk- en provinciaal beleid als het gaat om het krijgen van een vergunning voor het plaatsen van een antenne voor mobiel netwerk. Gemeentes geven de vergunningen daarvoor namelijk uit, en de provincie zorgt ervoor dat er afstemming is tussen gemeenten over het lokale beleid.

In sommige gevallen is er voor de plaatsing van een antenne een omgevingsvergunning nodig, bijvoorbeeld als het gaat om een antenne die hoger is dan 5 meter of als er sprake is van antennes in de buurt van of op monumenten. Voor antennes lager dan 5 meter is vaak geen vergunning nodig, maar er is wel een Antenneconvenant van kracht om de plaatsing van deze antennes is goede banen te leiden. Dit geldt ook voor vergunningsvrije small cells.
Benieuwd hoe een gemeente precies om moet gaan met vergunningen voor antennes? In deze infographic wordt stap voor stap uitgelegd wat een gemeente moet doen als een netwerkaanbieder een antenne wil plaatsen.

Toegang infrastructuur

Verder staan in de nieuwe Telecommunicatiewet bepalingen over de rechten en plichten van overheidsorganisaties. Netwerkaanbieders moeten, zo nodig, toegang krijgen tot de infrastructuur dat onder het beheer valt van (decentrale) overheden. Daarmee kunnen ze bijvoorbeeld een antenne op een lantaarnpaal plaatsen om zo voor netwerkverdichting te zorgen. De inventarisatie van publieke infrastructuur die geschikt is voor medegebruik zal overheidsorganisaties meer werk opleveren. Ook het verstrekken van informatie waaronder dit medegebruik kan plaatsvinden moet in acht worden genomen. Voor het verlenen van toegang tot de publieke infrastructuur mag een overheidsinstantie wel een vergoeding vragen voor het gebruik en de exploitatie van de infrastructuur. Ook een vergoeding voor administratiekosten die voortvloeien uit het beheer, de controle van en het toezicht op de naleving van het systeem door de overheidsinstantie is mogelijk.

Breedband

5G wordt ook uitgerold via breedband. Breedband is de verzamelnaam voor ICT-netwerken met een zeer grote capaciteit. Via breedband kunnen grote hoeveelheden data met hoge snelheid getransporteerd worden op basis van een permanente actieve verbinding. Toegang tot snel internet, bijvoorbeeld via 5G-netwerken, moet overal in de EU te garanderen zijn, onder andere door middel van breedband. Sinds 17 oktober 2013 heeft elke Europeaan in de EU beschikking over basisbreedband. Dit kan dankzij het feit dat satellietbreedband, internetverbinding via satelliet, sindsdien in alle 27 lidstaten beschikbaar is.

Breedbandprojecten worden vaak door decentrale overheden uitgevoerd. Om decentrale overheden hierbij te helpen, heeft het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie de Handreiking Goed op weg met breedband opgesteld. Vanuit Europees perspectief staan hierin mogelijkheden en wet- en regelgeving waaraan investeringen in deze projecten moeten voldoen.

Omgevingswet

Daarnaast gaat de Omgevingswet waarschijnlijk zorgen voor een snellere uitrol van 5G-netwerken. Met deze wet wil de overheid de regels voor ruimtelijke ontwikkeling vereenvoudigen. Het wordt dan waarschijnlijk ook mogelijk om sneller en eenvoudiger een aanvraag voor een vergunning voor een antenne te doen. Het is de bedoeling dat de Omgevingswet op 1 juli 2023 in werking treedt.