Eind 2010 heeft het Hof van Justitie uitspraak gedaan over de vraag of het bestaan van privacyrechten van de aanvragers zich konden verzetten tegen openbaarmaking van subsidieverstrekkingen door (decentrale) overheden. Wanneer overheden informatie over de begunstigden van financiële middelen uit het Europees Landbouwgarantiefonds en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling bekendmaken, moet dit overeenstemmen met het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie.
1. Hof van Justitie EU, 9 november 2010. Schecke und Eifert/Land Hessen
Gevoegde zaken C-92/09 en C-93/09
2. Beleidsdossier(s) en thematiek
Landbouw en staatssteun
Gegevensbescherming, Informatiemaatschappij
3. Relevantie beleidsdossier en thematiek voor decentrale overheden
Decentrale overheden vragen zich bij het verlenen van landbouwsteun af of de bekendmaking van informatie over begunstigden van landbouwsteun samengaat met de bescherming van persoonsgegevens.
4. Korte samenvatting feiten en rechtsvraag
De landbouwondernemers Schecke en Eifert hadden aanvraag gedaan voor het ontvangen van financiële middelen uit het Europees Landbouwgarantiefonds (ELGF) en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO). Vervolgens werd deze informatie op de Duitse overheidswebsite voor landbouw en voedselvoorziening openbaar gemaakt door de Duitse deelstaat Hessen. Het ging onder andere om de informatie: -namen van de begunstigden van steun, -hun woonplaats of plaats van vestiging, -de postcode van deze woonplaats of plaats van vestiging -en de ontvangen jaarlijkse bedragen. Schecke en Eifert hebben vervolgens beroep ingesteld om de bekendmaking door de deelstaat van de hen betreffende gegevens te verhinderen. Deelstaat Hessen was van mening dat de bekendmaking van de gegevens betreffende verzoekers op grond van de Verordeningen 1290/2005 en 259/2008 wel geoorloofd was. De Duitse rechter heeft het beroep van de landbouwondernemingen geschorst en de vraag over de strekking van de publicatieverplichtingen uit de Verordeningen aan het Hof van Justitie EU voorgelegd. De vraag was of (decentrale) overheden de namen van de subsidieontvangers en de subsidie die zij hebben ontvangen bekend mochten maken. Het Hof van Justitie EU deed met name onderzoek naar de noodzaak om de bedragen van aan natuurlijke personen uitgekeerde Europese landbouwsubsidies op naam te publiceren op een voor iedereen toegankelijke website.
5. Samenvatting uitspraak
Het Hof oordeelt dat een bepaling uit een EU-verordening, waaruit volgt dat informatie over verstrekte landbouwsubsidies op internet actief openbaar gemaakt worden, ongeldig is voor zover deze verplichting geldt voor natuurlijke personen. De publicatie van financiële landbouwsteungegevens is volgens het Hof een disproportionele inbreuk op de privacy en gegevensbeschermingsgrondrechten.
De betreffende overheid (deelstaat Hessen) heeft geen evenwichtige afweging gemaakt tussen de transparantieverplichting uit de betrokken verordeningen en de door art. 7 en 8 EU-Handvest aan natuurlijke personen toegekende rechten. Voor rechtspersonen zou deze afweging anders uitvallen.
Het Hof stelt dat de art. 7 en 8 van het Handvest in het geding waren. Het Handvest heeft sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon dezelfde rechtswaarde als de Unie Verdragen (het VEU en het VwEU).
De publicatie van de namen en de bedragen van de begunstigden, voor zover die natuurlijke personen zijn, werd in dit arrest gezien als een inbreuk op art. 7 (recht op privacy) en art. 8 (recht op gegevensbescherming) van het Handvest. Het feit dat de gegevens betrekking hebben op beroepsactiviteiten doet hieraan geen afbreuk (zie rechtsoverweging 59).
Inbreuken op deze rechten zijn slechts geoorloofd, indien (op grond van art. 52 lid 1 Handvest):
1. De inbreuken voorzien zijn bij de wet;
2. De fundamentele rechten worden gerespecteerd;
3. Daadwerkelijk het algemeen belang van de Unie wordt gediend, en;
4. De inbreuk moet noodzakelijk en proportioneel zijn (het evenredigheidsbeginsel).
Het Hof heeft onderzocht of de publicatie van gegevens, in het kader van subsidieverlening, noodzakelijk was. Hierbij woog het Hof het belang van transparantie (als doelstelling van algemeen belang) af tegen het proportionaliteitsbeginsel. Aan de ene kant maakt de bekendmaking een betere deelneming van de burgers aan het publiek debat over landbouwsubsidies mogelijk (zie rechtsoverwegingen 69-71, 75). Aan de andere kant is echter ook vereist dat de maatregel om te publiceren niet verder gaat dan wat noodzakelijk is (het proportionaliteitsbeginsel).
Volgens het Hof werd in dit arrest niet aan het proportionaliteitsbeginsel voldaan (waar de publicatie natuurlijke personen betreft), deelstaat Hessen had een minder ingrijpende maatregel moeten treffen. De deelstaat heeft volgens het Hof geen methodes of maatregelen gebruikt die minder inbreuk zouden maken op de fundamentele rechten van betrokkenen, maar toch dezelfde doeleinden dienen. Het Hof concludeert tot ongeldigheid van de bepalingen uit de Verordeningen, voor zover deze voorzien in verplichte bekendmaking van persoonsgegevens zonder dat daarbij een onderscheid wordt gemaakt op basis van relevante criteria, zoals tijdvakken van subsidieverstrekking, de frequentie, het type steun en de omvang ervan (zie rechtsoverweging 81).
Voor zover andere minder verregaande (publicatie) maatregelen mogelijk zijn, werd de publicatiemaatregel ten aanzien van natuurlijke personen om die reden dan ook door het Hof beschouwd als een inbreuk op de genoemde fundamentele rechten en daarom als ongeldig.
6. Actuele ontwikkelingen
De publicatiemaatregel is niet verenigbaar met de art. 7 en 8 van het Handvest. Daarom kwam de Europese Commissie met een voorstel voor een nieuw subsidiewetgeving, dat de bestaande beleidsregels aanpast.
De Europese Commissie heeft op 25 september 2012 een voorstel aangenomen, voortvloeiend uit het arrest C-92/09, ter verbetering van de transparantie op het gebied van Europese landbouwsubsidies. Het voorstel houdt in dat (decentrale) overheden de namen van de subsidieontvangers en de subsidie die zij hebben ontvangen bekend moeten maken, maar dat wel rekening moet worden gehouden met de bescherming van de persoonsgegevens. Dit doet de Commissie door het instellen van bepaalde grenzen op de publicatie van de individuele namen. Zo is het bij kleine landbouwsubsidies niet verplicht om de identiteit van de ontvanger te publiceren.
Meer informatie
Landbouw en landbouw staatssteun
Regionaal beleid
Gegevensbescherming
Hof van Justitie: ‘De publicatie van financiële landbouwsteungegevens is een disproportionele inbreuk op de privacy en gegevensbeschermingsgrondrechten’, Computerrecht 2011/28.